De wetten worden steeds strenger en dus komen fabrikanten met oplossingen. Een van de grootste onder hen, Husqvarna, leek ons de ideale gesprekspartner omdat ze de stofproblemen al aanpakten vele jaren voordat de stofnormen werden verstrengd. Dit heeft ertoe geleid dat vrijwel alle machines die door de Zweedse fabrikant op de markt worden gebracht, standaard zijn uitgerust met een of andere vorm van stofafzuiging of stofonderdrukking. Zelfs vloerschrapers kunnen nu worden aangesloten op een stofafzuiging.

Voorloper in stofafzuiging

We praten over het hoe en wat van stofafzuiging met Kris De Rudder en Lynsey Slater. Bij Husqvarna zijn Kris en Lynsey respectievelijk Sales Manager oppervlakken en vloeren in de Benelux (Kris is verantwoordelijk voor alles wat te maken heeft met oppervlakken en vloeren in de Benelux) en een Dust & Slurry Specialist in het Verenigd Koninkrijk en Ierland. Zij zullen ons wegwijs maken in de wondere wereld van stof en een aantal van de meest voor de hand liggende machines voor ons illustreren.

"Ik wil vooral benadrukken dat al onze machines voor dealers of eindgebruikers zijn uitgerust met de mogelijkheid om gebruik te maken van stofafzuiging. Zo kunnen we inspelen op de eisen van de bouwwereld, waaronder stofafzuiging bij het werken met beton," opent Kris De Rudder. "Een gezonde omgeving is van primordiaal belang, je hebt er recht op om in veilige omstandigheden te kunnen werken! Als werkgever ben je trouwens verplicht om je werknemers te beschermen tegen schadelijk stof. Ik kan het belang hiervan niet genoeg benadrukken en kan meteen melden dat wij hier letterlijk alle techniek voor in huis hebben."

H-klasse stofafzuiging

Om het punt te illustreren, verwijzen Kris en Lynsey naar de Husqvarna DE-serie, die modellen bevat die zowel door snoer als accu worden aangedreven (handig om te weten: bij Husqvarna zijn de accu's uitwisselbaar tussen de verschillende modellen). Dit brengt ons op het terrein van Lynsey, die het verder uitlegt.

"Dit zijn specifiek H-klasse stofzuigers, wat betekent dat ze voldoen aan de normen om gebruikt te worden met elektrisch gereedschap, niet alleen met een steel en vloerzuigers. Deze machines zijn uitgerust met H13 HEPA-filters, die ervoor zorgen dat 99,99% van de stofdeeltjes met een micrometer van .03 worden opgevangen. M is de minimumklasse voor betonstof, maar als ik een professional was zou ik meer willen hebben dan het minimum, vooral als ik de risico's ken die gepaard gaan met blootstelling aan silicastof. Bovendien heeft deze lijn een QR-code op alle machines, wat betekent dat als de klant deze scant, hij of zij wordt doorverwezen naar een pagina op de website met veel video's over bijvoorbeeld het vervangen van filters, het reinigen van de machine met water, enzovoort..."

"Bijzonder is dat Husqvarna ook een HMI - een elektronisch bedieningspaneel aan de zijkant - aanbiedt. Hiermee kun je verschillende maten slangen selecteren en verschillende soorten apparatuur aansluiten, zoals bijvoorbeeld een handslijpmachine. Verder is er ook de e-Flow functionaliteit, die het stroomverbruik automatisch aanpast aan het verzadigingsniveau van de filter. De machine werkt zo veel efficiënter omdat alleen de benodigde energie wordt gebruikt."

"Een gloednieuwe machine met nieuwe filters heeft niet het volle vermogen nodig, in vergelijking met oudere apparatuur," voegt Kris De Rudder toe. "Daardoor heb je minder energie nodig en gaan de batterijen in geval van een batterij stofzuiger langer mee. Het apparaat meldt ook wanneer HEPA-filters vol dreigen te raken. Een speciale functie is dat wanneer er nieuwe HEPA filters worden geïnstalleerd, je de mogelijkheid hebt om de gevaarlijke stofdeeltjes van de oude filter in te sluiten met een schroefbaar deksel. De DE 120 unit heeft een IP 55-classificatie, waardoor u ze kunt afspuiten, wat belangrijk is voor het reinigen van de machine zonder schade te veroorzaken. Ontsmetting met water voorkomt ook dat stof in de lucht terechtkomt. Handig is ook het zakkenvulsysteem, dat tot 25 kg of 20 kg kan laden. Het grote voordeel is dat alles in een gesloten circuit gebeurt, waardoor contact met het stof zoveel mogelijk wordt vermeden. Bij de nieuwste machine is er trouwens nog een andere interessante functie in de vorm van een zwarte rubberen lip die de vouwen van de zak bedekt, zodat wanneer je de zak schoonmaakt met water, het water niet in de zak terechtkomt.  Dit voorkomt ook dat er stof in de lucht komt wanneer je de zak verwisselt.

DE 120 H

In het DE-gamma is de meest veelzijdige voor ons de krachtige DE 120 H. Deze lijn werd vorig jaar gelanceerd en valt op door zijn compactheid, ergonomie en gemakkelijk transport. Dit is een toestel met twee krachtige motoren, dat je kunt gebruiken voor verschillende kleinere of grotere toepassingen en dat je ook kunt gebruiken als stofzuiger. Het voordeel: omdat je geen borstel gebruikt om op te ruimen, wil je geen stof in de lucht gooien door het gebruik van een bezem of borstel. De DE 120 H is een bijzonder handig apparaat met handgrepen voor de steel, slang en vloerzuigmond en weegt slechts 39 kg, met kleinere varianten tot 25 kg.

"Stof in de lucht dat lang blijft hangen is gevaarlijk," legt Kris De Rudder uit. "Al deze machines worden ook geleverd met alle mogelijke accessoires, je krijgt veel meer dan alleen de machine. Ook kan alles aangesloten worden op de machine, die een vlakke bovenkant heeft waarop bijvoorbeeld een gereedschapskist geplaatst kan worden."

"Handig is dat deze DE 120 H ook liggend vervoerd kan worden, wat ideaal is voor iemand met een klein voertuig," legt Lynsey Slater verder uit. "Het gewicht van de machine zit aan de onderkant, dus hij is niet topzwaar en valt niet om. Natuurlijk gaat het alarm af als de luchtstroom onder het minimum komt."

Nieuw model op de markt

"De DE 120 H is ontworpen voor gebruik met grotere draagbare elektrische gereedschappen, vloerschuurmachines en handschuurmachines, vloerschrapers en meer. Zijn prestaties en robuustheid maken hem ideaal voor veeleisende, zware toepassingen. Ik wil ook vermelden dat de stofafzuiger geïntegreerde technologie heeft, waardoor de luchtstroom, onderhouds- en filterstatus en andere waardevolle gebruiksgegevens snel kunnen worden gecontroleerd. Er zijn twee filters, een voorfilter en 2 H13 HEPA filters, waarbij het apparaat aangeeft wanneer het moet worden vervangen. Ook innovatief is dat je de grootte van de aansluitslang kunt bepalen, waardoor je een constante flow kunt creëren afhankelijk van wat je aansluit."

"Heel interessant om mee te geven is dat we vanaf augustus-september een nieuw model op de markt brengen," voegt Kris De Rudder toe. "Dit wordt de DE 130 H, die beschikt over automatische filterreiniging."

Het belang van luchtreiniging

Hogerop zeiden we al dat het grootste deel van het stof wordt opgevangen, maar toch is er altijd ruimte voor verbetering op de bouwplaats. Wat vaak vergeten wordt, is dat de stofdeeltjes die je niet of nauwelijks kunt zien, het gevaarlijkst zijn. Het zijn juist deze deeltjes die aan het stofafzuigsysteem ontsnappen en lange tijd in de lucht kunnen blijven hangen. Daarom adviseert Husqvarna de combinatie met een luchtreiniger voor optimale productiviteit en veiligheid.

"Het is niet omdat je stof niet kunt zien, dat het niet gevaarlijk is. Luchtreinigers zijn allesbehalve een luxe," waarschuwt Kris De Rudder. "Je moet goed beseffen dat het gevaarlijkste stof het stof is dat je niet kunt zien. Een luchtreiniger gebruiken is echter een fluitje van een cent. Je laat hem tijdens de dag en daarna de hele nacht draaien en 's ochtends is de lucht schoon. Het gebruik van een luchtreiniger is perfect in lijn met Husqvarna's filosofie om al het mogelijke te doen om de gebruiker te beschermen. U hoeft me niet te geloven, maar twijfel er niet aan dat er in de toekomst zeker repercussies en rechtszaken zullen komen van werklui die niet voldoende beschermd waren. Vergeet dus nooit om stofafzuiging te combineren met luchtreiniging!"

Al vele jaren krijgt de creatie van stof op bouwplaatsen terecht meer aandacht. Een van de problematieken die steeds intensiever aangepakt worden, is het vermijden van blootstelling aan kwartsstof. Kwartsstof of kristallijn silica is een van de meest voorkomende mineralen ter wereld en is een van de schadelijke varianten van silica of siliciumdioxide (SiO2). Dit komt, samen met fijn stof, vrij tijdens de mechanische bewerking van steenachtige materialen als beton, cellenbeton, kalkzandsteen, baksteen, gips, enzovoort.

Kwartsstof of RCS (Respirable Crystalline Silica) komt niet alleen vrij bij bewerkingen zoals slijpen, frezen, boren, zagen, schuren of stralen, maar ook bij vegen, borstelen en hogedrukreiniging. Daarnaast kunnen mensen worden blootgesteld aan kwartsstof als zij in een omgeving werken waar derden deze werkzaamheden uitvoeren.

Gebleken is dat het inademen van kwartsstof tot longaandoeningen kan leiden. Als kwartstofdeeltjes diep in de longen komen, kunnen deze bindweefselvorming veroorzaken. Dat wordt longfibrose of ook wel stoflongen (of silicose) genoemd. Het longweefsel kan dan minder zuurstof opnemen en wordt minder elastisch, met als gevolg dat je bij inspanning kortademig en benauwd wordt, gaat hoesten en last krijgt van pijn op de borst. Hoe meer stof er is ingeademd, hoe groter de onherstelbare schade. De klachten verschijnen vaak op latere leeftijd.

Verlaging wettelijke grenswaarde

Goed om weten is dat diverse maatregelen verplicht zijn. De jongste daaronder is het verlagen van de wettelijke grenswaarde op 14 december 2023, van 0,1 mg/m³ naar 0.05 mg/m³ bij een 8 uur durende werkdag. Dit betekent dat een werknemer niet meer dan acht uur per dag aan deze concentratie kwartsstof mag worden blootgesteld. Om de arbeiders, de werktoezichters en de omwonenden van de bouwplaats op een afdoende manier te beschermen tegen dit schadelijke stof, moeten degelijke maatregelen worden getroffen.

Al sinds 17 januari 2020 moeten alle arbeidsmiddelen die gebruikt worden voor het slijpen, boren of bewerken van materiaal dat kwarts bevat, uitgerust zijn met een stofafzuiging of een systeem van watertoevoeging. Is het technisch niet mogelijk, dan moet iedereen die mogelijk blootgesteld wordt aan kwartsstof een masker met P3-stoffilter dragen. Dat geldt dus niet alleen voor wie de machine bedient, maar ook voor medewerkers die zich in dezelfde ruimte of nabije omgeving bevinden. Ideaal is hierbij het gebruik van een stofzuiger die uitgerust is met een HEPA-filter om de werkplek te reinigen, of het bevochtigen van het stof op de werkplek.

VLAREM-2

Bij deze herinneren we er nogmaals aan dat aannemers sinds 2017 verplicht zijn om bij bouw-, sloop- en infrastructuurwerken de stofemissies zo laag mogelijk te houden. De bedoeling van de nieuwe milieuvoorwaarden in VLAREM-2 is om het fijn stof dat bij werken vrijkomt, te verminderen en de overlast voor omwonenden te beperken. De wetgeving is van toepassing op alle bouw-, sloop- en infrastructuurwerken uitgevoerd in open lucht door een aannemer en die langer dan één dag duren.

Preventiemaatregelen

Voorkomen is altijd beter dan genezen en daarom zijn er diverse preventiemaatregelen. De eerste daarvan is simpel: zorg ervoor dat er op de bouwplaats zelf zo weinig mogelijk gezaagd en geslepen wordt. Bij het voorkomen van stofemissies bij breekwerken, zandstralen, polijsten, slijpen, boren, frezen, zagen en slopen worden vier concrete maatregelen voorgeschreven, waarvan er minimaal één moet in acht genomen worden.

We sommen op: afscherming met doeken of zeilen, beneveling van de locatie waar de werken worden uitgevoerd, bevochtiging ter hoogte van de apparatuur en/of rechtstreekse stofafzuiging op breekhamers, polijstmachines, slijpschijven, boormachines, freesmachines en schuurmachines. Aanvullend moet er verneveling of bevochtiging zijn bij sloopwerken onder droge of winderige weersomstandigheden met visueel waarneembare stofverspreiding. De maatregelen gelden niet voor werken van minder dan één dag.

Als het niet anders kan, moeten de mensen op de bouwplaats geschikte stofmaskers dragen. Vergeet daarbij niet dat dergelijke maskers enkel bescherming bieden voor de arbeiders op de bouwplaats, maar niet voor de omwonenden.

Bron: Constructiv